'DBHO1eko Edukiak' Atala
-
Indarren izaera bektoriala
Mahai gainean geldi dagoen gorputzaren gainean gorputz hori higitzeko besteko intentsitatea duen indar bat ezartzen baduzu, gorputza indarra ezartzen dugun norabide eta noranzko berean higituko da. Beraz, ateratzen dugun ondorioa da indarra magnitude bektorial bat dela eta bektoreen bitartez adierazi daitekeela. Horrela, gorputz baten gainean indar batek eragingo duen efektua, indarra aplikatzen deneko puntuaren, bere […]
-
Indarren izaera
HIGIDURAREN IKUSPEGITIK Orain arteko gorputzen higiduraren azterketak ahalbidetu egin digu higidura-mota desberdinak arautzen dituzten legeak formulatzea. Hala ere, mota honetako galderak erantzunik gabe geratu dira oraindik: zergatik higitzen dira gorputzak?, zergatik gelditzen dira?, zergatik aritzen dira biraka? Etab. Altzari bat bultzaka higiarazten, baloi bat gelditzen, malguki bat luzarazten edo buztin zatia moldeatzen dugunean, indar bat […]
-
Higidura parabolikoa
Higidura parabolikoa sortzen da gorputz bat lurretik hasierako v0 abiaduraz eta horizontalarekin θ angelua osatzen duen norabide batez botatzen dugunean eta jaurti ondoren, gorputza aske gelditzen denean. Hasieran gorputza jaurtitzen dugun norabidean abiatuko da, baina bere pisuaren eraginez ibilbidea aldatu eta azkenerako erori egingo da. Higidura hori aztertzeko, aireak higidurari egiten dion marruskadura indarra nulua […]
-
Bi HZU perpendikularren konposizioa
Demagun arraunlariak ibaia zeharkatu nahi duela txalupa batean, ibaiertzekiko norabide perpendikularra hartuta. Ibaiko korronteak desbideratu egingo du txalupa eta, izatez, ibilbidea ibaiertzarekin α angelua osatzen duen lerro zuzen bat izango da. Txaluparen benetako higidura honako bi higidurez osatuta dago: Ibaiertzekiko perpendikularra den HZU bat, arraunlariaren ahaleginaren kausazkoa. Ibaiertzekiko paraleloa den HZU bat, ibaiko korrontearen kausazkoa. […]
-
Gainezartze Printzipioa
Orain arte higidura sinpleak kontsideratu ditugu, dimentsio bakarrekoak. Nolanahi dela, naturan bi dimentsio edo gehiagoko higidurak agertzen dira. Higidura horiek, higidura konposatuak deritzegunak, bi higidura sinpleren edo gehiagoren konbinazioak dira. Datozen egunetan bi higiduren konposaketaren ondorioz higitzen diren hainbat gorputzen higidurak aztertuko ditugu. Jada XVI. mendean Galileok, higidura hauek aztertu ondoren, higiduren independentziaren printzipioa eman […]
-
Higidura zirkular uniformeki azeleratua (HZRUA)
Higiduraren deskribapena Automobil bat higitzen hasten denean, gurpilak gero eta angelu handiagoko biraketak egiten ditu denbora-tarte berdinetan. Horrela, abiadura angeluarra handiagotu egiten da. Abiadura angeluarra modu uniformean aldatzen bada, gorputzak higidura zirkular uniformeki azeleratua burutzen duela esaten da. Higidura zirkular uniformeki azeleratua (HZRUA) higikariak ibilbide zirkularra azelerazio angeluar konstanteaz burutzen duenekoa da. Aurrekoan ez bezala, […]
-
Higidura zirkular uniformea (HZRU)
Higiduraren deskribapena Disko bat biraka dabil diskogailuan, denbora-tarte berdinetan bere erradio guztiek angelu berdinak deskribatuz; beraz, abiadura angeluarra konstantea da. Horregatik, higidura horizirkular uniformea dela esan ohi dugu. Higidura zirkular uniformea (HZRU) higikariak abiadura angeluar konstanteaz ibilbide zirkularra egiten duenekoa da Goran esan dugun bezala, diskoa HZRUz biratzen dabilenean, erradio bereko puntu guztiek abiadura angeluar […]
-
Higidura zirkularra
Higidura zirkularra ibilbide zirkularra irudikatzen duen puntu batek egiten duena da. Higidura mota hau daukaten adibide asko ditugu: automobil baten gurpila, biraka dabiltzan DVDak edo baita arropa garbigailu baten danborra. Aurreko ataletan aztertutako higidura guztiak zuzenak izanik, higikariak buruturiko distantziaren kalkulua egiteko arazo gehiegirik ez genuen izan. Higidura zirkularrean, ordea, higikariak ibilitako espazioa, biraketa ardatzetik […]
-
Gorputzen higidura eremu grabitatorio baten barnean
Higiduraren deskribapena XVII. mendearen hasieran, Galileok gorputzak jausten zuten higidura aztertu zuen. Higidura hori aztertzeko, Pisako dorre makurretik masa eta itxura desberdineko gorputzak erortzen uzten omen zituen eta esperimentu batetik bestera gauza horien itxura eta jausten uzteko altuera aldatzen omen zituen. Esperimentu horien ondorioz, Galileok gorputz batek erortzean egiten duen distantzia eta erortzeko behar izan […]
-
Higidura Zuzen eta Uniformeki Azeleratua (HZUA)
Higiduraren deskribapena Irudian ikus daiteken bezala, higikariaen abiaduraren norabide eta noranzkoak denborarekiko konstanteak dirauten bezala, bere modulua kantitate konstante batean handitu edo txikitzen da. Horrexegatik daukagu higidura zuzen eta uniformeki azeleratu bat. Lehen ikusi dugun bezala, ibilbide zuzena duen higikari batek ez du bere norabidea aldatzen eta, ondorioz, higidura horretako azalerazioaren osagai normala zero da. […]