'DBHO 2ko Edukiak' Atala
-
Planeta eta sateliteen higidura
Gaur egun, jadanik, inor ez da harritzen Ilargi berriak bailitzan, Lurraren inguruan orbita eliptikoetan (zirkularrak kontsidera daitezkeenak) biratzen duten satelite artifizialen agerpenaz. Satelite hauek, batzuek helburu baketsuak dituztenak (ikerketa, komunikazioak,…) eta beste batzuek belikoak, 30.000 km/h-ko inguruko abiadurarekin biratzen dute Lurraren inguruan. Baina, sateliteak orbitan ipintzea ez da izan azken urte hauetako arazoa bakarrik. Jadanik, […]
-
Energia potentzial grabitatorioa
Orain arte ikusi dugunaren arabera, eremu grabitatorioan aurkitzen den m masako gorputz baten gainean indar bat agertzen da, berau, gorputzak duen posizioaren araberakoa izanik. Honen arabera, partikularen posizioa aldatzerakoan, eremuko indar horrek lan bat egingo du adierazpenak emango diguna. Bestalde, indar grabitatorioa indar zentrala da, bere norabidea beti eremua sortzen duen masaren zentrora zuzenduta dago. […]
-
Eremu grabitatorioa: indar eremua
Newtonen ikerketek astronomiaren alorrean Grabitazio Unibertsalaren Legea postulatzea eraman zuten. Honen bitartez, Lurraren (edo beste edozein planetaren) gainean gorputzen erorketa edota planeten higidura nola ematen den esplikatzen zuen. Hala ere, ezagutza zientifikoarentzat hain garrantzitsuak ziren ekarpen hauek arazo bat suposatzen zuten: nola eragiten du grabitatearen indarrak elkar ukitzen ez diren gorputzen artean?. Behatutako edota esperimentalki […]
-
Grabitazio unibertsalaren legea
Unibertsoaren eredu heliozentrikoa onartzen bada, Keplerren legeek esanahi zinematikoa baizik ez dute: planeten higidurak deskribatzen dituzte soilik, baina ez dute sortarazten duen arrazoia azaltzen. Newton-ek emandako GRABITAZIO UNIBERTSALAREN LEGEAren bitartez, Keplerren legeei esanahi dinamikoa gehitzen zaie, higidura hauen kausa bezala indar kontzeptua barneratuz. Dinamikaren bere legeak aplikatuz eta Keplerren legeak kontutan harturik, Newton-ek frogatu ahal […]
-
Keplerren legeak
Keplerrek, Tycho Brahe astronomo daniarrak lortutako emaitzak erabili zituen planetek Eguzkiaren inguruko higiduran duten portaera arautzen duten erregela edo legeak aurkitzeko, hauek Newtonentzat bere grabitazio unibertsalaren teoria lantzeko oinarri izan zirelarik. Keplerren legeak Eguzki-Sistemari aplikatzen zaizkio, Eguzkia eta planetak puntualak direla kontsideratuz, hau da, euren arteko distantzia askoz handiagoak direla beren tamainak baino, eta Eguzkia […]
-
Grabitazioari buruzko lehenengo ideiak
HISTORIAURREKO LEHEN URRATSAK Zerua bera eta zeruko gorputzen higidurak (batez ere, Ilargiarenak, Eguzkiarenak eta planetenak) historiaurreko garaietatik liluratu ditu gizakiak. Zer dago zeruertzetik harantz?. Ziur asko, hau gizaki primitiboek beren buruei egindako lehen galderetariko bat izan zen. Galdera hauei erantzutera “jainkoen errebelazioak jaso zituzten eta berauekin harremanetan zeuden ustezko hautatuak” ausartu ziren bakarrik. Beraz, hasierako […]
-
Eremuen adierazpen grafikoa
Eremu gehienak tridimentsionalak izaten dira (hemendik aurrera aztertuko ditugun guztiak). Eremuaren deskribapena egiteko orduan, interesgarria izango litzateke adierazpen lauak erabiltzea, eremuaren propietateen azterketa planoan adieraztea oso erabilgarria izan bait daiteke. Eremua eskalarra edo bektoriala izanda adierazpen ezberdinak erabiliko ditugu: EREMU ESKALARRAK Eremu hauek deskribatzeko LERRO edo GAINAZAL EKIPOTENTZIALAK erabiltzen dira. Lerro edo gainazal hauek aztertutako […]
-
Eremuaren Definizioa. Zenbait Adibide
Definizio fisikoa eman aurretik azter ditzagun zenbait adibide: 1. ADIBIDEA: (a irudia) Barra metaliko bat bere mutur batetik berotzen badugu berehala ohartuko gara barran zehar tenperatura balio ezberdinak izango direla, tenperatura hauek barraren zein puntu eta berotzen pasa dugun denboraren menpekoak izanik. Kasu honetan TENPERATURA EREMU bat izango dugu. 2. ADIBIDEA: (b irudia) Buztinezko ur […]
-
Giza begia eta bere akatsak
Giza begia dioptrio esferiko batez eta lente batez (kornea eta kristalinoa, hurrenez hurren) eratutako sistema optikoa da. Sistema optiko honek objektuen irudi errealak eta alderantzikatuak sortzen ditu erretinan. Begiaren itxura 2,5 cm inguruko diametroa duen esferarena da gutxi gorabehera, esklerotika deritzon mintzaz inguratua; hau gardena da aurrealdean eta kornea deitzen zaio. Argiaren sarrera begian iris […]
-
Sistema optikoen aberrazioak
Lenteentzako ondorioztatu diren ekuazioak aplikagarriak dira izpi paraxial, lente mehe eta argi monokromatikoarentzat. Errealitatean baldintza hauek betetzen ez direnez, irudiek aberrazioak bezala ezagutzen diren akatsak agertzen dituzte beti. Aberrazioak, irudi errealaren eta teoriak aurresan duenaren artean ageri diren desberdintasunak dira. Aberrazioak honelakoak izan daitezke: GEOMETRIKOAK: puntu batetik datozen argi izpiak lentea zeharkatu ondoren, irudia eratzeko […]